کد مطلب:20740 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

وظيفه انسان در برابر مادري كه داراي اخلاق بد است و غيبت ميكند، و اغلب با انسان قهر است، چيست؟

ترديدي نيست كه پدر و مادر بر اولاد حقّ فراوان دارند، تا آنجا كه در چند آيه قرآن، خداوند بعد از سفارش انسان به توحيد و يكتاپرستي، او را به احسان و محبت به پدر و مادر توصيه ميفرمايد; وَ قَضَيَ رَبُّكَ أَلآتَعْبُدُوَّاْ إِلآ َّ إِيَّاهُ وَبِالْوَ َلِدَيْنِ إِحْسَـَنًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوْ كِلاَ هُمَا فَلاَتَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَ لاَتَنْهَرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلاًكَرِيمًا # وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا ;(اسرأ،23ـ24) خداي تو حكم كرده كه غير او كسي را نپرستيد، و دربارة پدر و مادر نيكي و محبت كنيد، و چنان كه هر دو يا يكي از آنان پير و سال خورده شوند، مبادا كلمهاي كه رنجيده خاطر شوند، بر زبان جاري كنيد، و كمترين آزار به آنها نرسانيد، و با ايشان به نيكويي و محبت سخن بگوييد، و هميشه پر و بال تواضع را با كمال مهرباني براي پدر و مادر بگسترانيد، و بگوييد پروردگارا! با آنها مهرباني كن، همانطور كه آنان در كودكي مرا تربيت كردند.

بنابراين، با توجّه به سفارش اسلام، به محبت زياد با پدر و مادر; گرچه آنها بداخلاق و خشن باشند، وظيفه فرزند است كه به آنها محبت و نيكي كند. اسلام، نيكي و محبت به والدين را واجب دانسته، گرچه آنها بد باشند. امام صادقميفرمايد: سه چيز است كه خداوند به احدي رُخصت نداد كه در آن كوتاهي و مسامحه كند: اوّل: اداي امانت به نيكوكار و بدكار، دوّم: وفاي به عهد، نسبت به نيكوكار و بدكار، سوم: نيكي به والدين، خواه نيكوكار باشند يا بدكار!(بحارالانوار، مرحوم مجلسي، ج 74، ص 6.)

در حديث ديگري حضرت رضا7 ميفرمايد: نيكي به پدر و مادر واجب است، اگر چه مشرك باشند، لكن در آنجا كه دستوري خلاف دستور ذات الهي ميدهند، نبايد از آنان اطاعت كرد.(همان، ص 73.)

از احاديث استفاده ميشود كه حقّ مادر، بيش از پدر است. شخصي محضر رسول خدا6 رسيد، عرض كرد: به كي نيكي و محبت كنم، حضرت فرمود: به مادرت. بار ديگر همان سؤال را كرد، رسول خدا6 فرمود: به مادر. در مرتبة سوم نيز، فرمود: به مادرت و در مرتبه چهارم فرمود: به پدرت.(همان، ص 73.)

ترديدي نيست كه اگر فرزند محبت زياد به مادر كند، مادر هر اندازه بد اخلاق و تندخو باشد، در برابر نيكي او نرم ميشود و چه بسا همين امر سبب شود كه خلق بد او، تغيير يابد; چون انسان، طالب محبت است، و نيكي كننده خود را دوست ميدارد و نيز، بديهي است كه سنّ انسان هر مقدار كه بالا ميرود، توقّعات او بيشتر ميشود، پدر و مادر در سنّ پيري، انتظار محبت بيشتري دارند و بايد خواسته آنها را اجابت كرد و كوچكترين عملي كه باعث رنجش خاطرآنها ميشود، انجام نداد.

در موردي كه مادر مرتكب گناهي ميشود، مانند غيبت، وظيفة فرزند است كه او را از اين عمل باز دارد و نهي از منكر كند، لكن در اين مورد نيز بامهرباني و بيان پيامدهاي بدي كه بر گناه مترتب ميشود، اما چنان چه نپذيرفت، تكليفي ندارد و تنها در مورد غيبت وظيفه دارد كه مجلس را ترك كند.